|
ادامه ريشه...
اصولا كائنات از موجودات و
مفاهيم و تغييرات دائمي آنها به وجود مي آيند. از اين مقوله كه مستلزم و مكمل
يكديگرند، نخستين يعني موجودات و مفاهيم ، كليه هستي هاي جاندار و بيجان و صور و
اشكال مختلف آنها را در بر مي گيرند، دومي يعني تغييرات مداوم،هر نوع حركت وحدوث و
كنش اشيا و نمودها را در بستر زمان و مكان شامل مي شود. به اين ترتيب ريشه هاي وصفي
در حكم اسامي خود اشيا و پديده ها و ريشه هاي فعلي به منزله اسامي حركات و كنش هاي
آنهاست.
اشا و نمودها مستقلا و خودي
خود وجود دارند ،ولي حركات و كنش ها در عين حال كه ذاتي اشيا و نمود ها هستند ،به
هر صورت ناشي از وجود آنها مي باشند. بنابراين ، ريشه هاي وصفي كه نماينده
موجودات و پديده ها هستند ، در كلام هم به طور بسيط و هم به حالت پذيرش پيوند ، ولي
ريشه هاي فعلي عموما به صورت قبول پيوند به كار مي روند.
ريشه ها تركيبات صوتي ثابتي
هستند كه قبلا در زبان به وجود آمده و تثبيت شده اند. زبان براي ناميدن موجودات و
مفاهيم و حالات و حركاتي كه در خارج از دايره شمول ريشه هاي رايج و متداول در آن
باشد ، معمولا ريشه هاي جديد وضع نمي كند، بلكه با تلفيق خاص مصالح موجود زبان ،
لغات و تركيبات مناسبي وضع مي كند.
كار ايجاد لغات و تركيبات
جديد براي ناميدن نمودها و مفاهيم جديد، در هر يك از زبانها به شكل و شيوه خاص
انجام مي شود. در زبانهاي پيوندي-پسوندي اين كار به صورت الحاق پيوندهاي مناسب به
آخر ريشه هاي موجود زبان و تشكيل كلمات الحاقي از يك طرف و به شكل پيوستن دو
يا چند كلمه و تشكيل كلمات مركب از طرف ديگر انجام مي گيرد.
در زبان تركي ريشه ها خواه
هنگام پذيرش پيوند و ايجاد كلمات پيوندي ، و خواه هنگام تركيب با يكديگر و تشكيل
كلمات مركب به جز در موارد استثنائي كه ناشي از عدم تجانس اصوات است تركيب صوتي خود
را محفوظ نگاه ميدارند. مانند :(( باشليق_ baş-
liq)) (( ياخشيجا _ yaxşi-ca
)) (( گورمك_gör-mək )) (( آلماق_ al-maq
)) (( دوه قوشو _ dəvə-quş-u )) ((
كهليك اوتو _ kəhlik-ot-u )) (( سوز وئرمك_söz-ver-mək
)) (( باش قاتماق_ baş-qat-maq )).
به اين ترتيب با اينكه كلمات
پيوندي عموما و كلمات مركب اكثرا به صورت يكپارچه تلفظ شده و به همين ترتيب هم
نوشته مي شوند، تركيب صوتي ريشه ها در آنها به وضوح نمايان است. منتها در كلمات
پيوندي تركيب صوتي پيوندها تابع ريشه ها بوده ولي در كلمات مركب كلمات مفرد تركيب
صوتي خود را حفظ مي كنند.
البته در زبان تركي مانند
ساير زبانها مقدار قابل ملاحظه اي لغات و الفاظ دخيل نيز وجود دارد.اين قبيل
كلمات علاوه بر تبديلاتي كه از نظر صوتي به حكم قوانين صوتي زبان در اشكال بسيط
آنها رخ مي دهد، از نظر قبول پيونها عموما تابع قوانين صوتي زبان تركي مي گردند.
كلمات پيوندي و مركب در زبان
داراي مدلول و معني مستقل بوده و مانند ريشه ها براي بيان اسامي و حالات و حركات
موجودات و مفاهيم به كار مي روند و در كتب فرهنگ و لغت نيز در رديف كلمات بسيط جاي
وسيعي به خود اختصاص مي دهند.
پايان قسمت چهاردهم
ادامه دارد... |
