آنا دیلی مکتبی

	Sign In Sign-Up

آنا دیلی مکتبی

بو صحيفه ايرانين بوتوو ميللييت لرينين ايستيفاده ائلمك لري اوچون فارسجا يازيلير. اين صفحه تنها بخاطر استفاده كليه مليت هاي ايراني به زبان فارسي نوشته مي شود.

مباني دستور زبان توركي آذربايجاني

انتخاب متون و نويسنده : نيسگيل nisgil@yahoo.com

منبع : مباني دستور زبان تركي آذري ، نوشته : م.ع.فرزانه ، چاپ :1358 ، انتشارات فرزانه

زبان تركي و الفباي موجود فارسي

الفباي موجود فارسي، كه رسم الخط آن به علاوه هشت فرزند ناتني از عربي گرفته شده است، براي نوشتن زبان تركي ناقص و نارسا است. اين الفبا، همان مشكلات و نارساييهايي را كه از قبيل تشابه شكلي حروف، خارج بودن حركات از متن حروف، وجود حروف متحدالمخرج و مختلف الشكل، دگرگوني شكل و آواي حروف در مواضع مختلف كلمه، تقسيم حروف به متصل و منفصل،نقطه دار و بي نقطه و غيرذلك در نگارش زبان فارسي دارد و اينجا از كثرت وضوح نيازي به توضيح مجددآنها نيست؛ در نگارش زبان تركي نيز، همان اشكالات و نارسايي ها به علاوه مشكلات وموانع ديگري كه ناشي از خصوصيات و قواعد خاص اين زبان است، به ميان مي آورد.

ناهم آهنگي ميان حروف فارسي و خصوصيات و قواعد صوتي زبان تركي، به پايه ايست كه كار كساني را كه از دير باز كوشيده اند قواعدي براي نگارش اين زبان با رسم الخط فارسي پيدا كنند، با عدم موفقيت روبرو ساخته است. از ميان علل اخصـيكه باعث دشواري نوشتن زبان تركي با حروف فارسي مي شود، مي توان ا ز دو مورد اساسي زير نام برد:

ـــ بطوريكه در مبحث اصوات ملاحظه خواهيد كرد ، تعداد اصوات صائت در زبان تركي بيشتر از اصوات صائت زبان فارسي است و لااقل سه صائت مستقل ، يعني ı ,ö , ü در زبان تركي هست كه نشان دادن آن در نگارش با الفباي فارسي بسيار دشوار و اشتباه انگيز است. مثلا ما مفهوم كلمه هاي [آرد]،[جلو] و[ ده ] را درتركي ناگزيريم بشكل [اون] بنويسيم . در صورتيكه با الفباي صوتي املاي اين سه كلمه بترتيب [آرد ــ un] ، [جلو ــ ön] ، [ده ــ on] است و يا مدلول كلمات [نمك]،[راست] و [صبر كن] بصورت [دوز] نوشته ميشود كه اشكال صوتي آنها [نمك ــ duz] ، [راست ــ düz] و [صبر كن ــ döz] خواهد بود.

ـــ زبان تركي قوانين صوتي خاص خود را دارد و كلماتي را كه از زبان هاي ديگر مي پذيرد، مشمول همين قوانين مي گرداند. كلمات [بهار]،[متاع]،[اشتباه] و[طايفه] در در تركي بشكل [باهار ــ bahar] ، [ماتاه ــ matah] ، [ايشتيباه ــ iştibah] و [طايفا ــ tayfa] تلفظ مي شوند. حال اگر ما هنگام نگارش مقيد به حفظ املاي كلمه باشيم ـــ همچنانكه چنين قيدي در نوشتن كلمات عربي رايج در زبان فارسي وجود دارد ـــ قوانين فونتيك زبان را نقض كرده ايم و اگر هر كلمه را بشكلي كه تلفظ مي شود بنويسيم، به قول فقهاي لغت ، مرتكب غلط فاحش گشته ايم.

با توجه بر همين مشكلات و نارساييهاست كه ملل و اقوام ترك زبان كه مدتها در نگارش از الفباي عربي استفاده مي كردند؛ در نيمه اول قرن حاضر، بتدريج الفباهــاي خود را تغيير دادنــد و اكنون در تركيه الفبايي بر اساس گرافيك لاتين و در جمهوري هـــاي ترك زبان شوروي الفبايي بر اساس گرافيك اسلاو رايج گرديده ( اين متن در سال 1358 چاپ گرديده است. - توضيح نيسگسل ) و مشكل بزرگ ناهماهنگي الفبا و اصوات از ميان برداشته شده است.

اصوات زبان تركي در نگارش

براي نشان دادن اصـــوات رايـــج زبان تركي در نگارش، حداقل به سي و دو حرف و يك علامت احتياج است. اينك در پايين اشكال حروف لاتيني را كه براي نماياندن هر يك از اصوات در اين مقاله بكار رفته است، با مثالهايي كـــه آهنگ صوتي هر صدا را معين مي كند، ميآوريم :

شكل و نام حرف	مثال
a آ ـــ	at اسب) آت ـــ)
	daş سنگ) داش ـــ)
b ب ـــ	boş خالي) بوش ـــ)
	qab ظرف) قاب ـــ)
c ج ـــ	acı تلخ ) آجي ـــ)
	gec دير) گئج ـــ)
ç چ ـــ	çox بسيار) چوخ ـــ)
	saç گيسو) ساچ ـــ)
d د ـــ	dil زبان) ديل ـــ)
	ad نام) آد ـــ)
ə ــــَ ، اَ ـــ	əl دست) ال ـــ)
	dəvə شتر) دوه ـــ)
e ــــِ ، اِ ـــ	ev خانه) ائو ـــ )
	yel باد) يئل ـــ)
f ف ـــ	fırtana طوفان و آشوب) فيرتانا ــ)
g گ ـــ	göz چشم) گوز ـــ)
	bilgi دانش) بيلگي ـــ)
ğ غ ــ	dağ كوه) داغ ـــ)
	ağrı درد) آغري ـــ)
h ح ، ه ـــ	hara كجا) هارا ـــ)
	hakim حاكم) حاكم ـــ)
i اي ـــ	isti گرما) ايستي ـــ)
	diş دندان) ديش ـــ)
ı ئي ـــ	qış زمستان) قيش ـــ)
	yaxın نزديك) ياخين ـــ )
j ژ ـــ	əjdəha اژدها) اژدها ـــ)
k ك ـــ	kal نارس) كال ـــ)
	əkin كشت) اكين ـــ)
l ل ـــ	lüt لخت) لوت ـــ)
	alma سيب) آلما ـــ)
m م ـــ	maşa انبر) ماشا ـــ)
	yardım كمك) يارديم ـــ)
n ن ـــ	on ده) اون ـــ)
	ana مادر) آنا ــ)
o ــــُ ، اُ ـــ	od آتش) اد ـــ )
	son پايان) سون ـــ)
ö ئو ـــ	ön پيش) ئون ـــ)
	gön چرم) گون ـــ)
p پ ـــ	pay سهم) پاي ـــ)
	öpüş بوسه) ئوپوش ـــ)
q ق ـــ	qan خون) قان ـــ)
	ayaq پا) آياق ـــ)
r ر ـــ	arıq لاغر) آريق ـــ)
	axar روان) آخار ـــ)
s ص ، ث ، س ـــ	səmər بهره) ثمر ـــ)
	süd شير) سود ـــ)
	saf صاف) صاف ـــ)
ş ش ـــ	şüv تركه) شوو ـــ)
	tanış آشنا) تانيش ـــ)
t ت ، ط ـــ	tər عرق) تر ــــ)
	tələbə دانشـــجو) طلبه ـــ)
u او ـــ	uşaq كودك) اوشاق ـــ)
ü او كشيده ـــ	üz چهره) اوز ـــ)
	gülüş تبسم) گولوش ـــ)
v و ـــ	varlı ثروتمند) وارلي ـــ)
	alov الو) آلوو ـــ)
x خ ـــ	axış جريان ) آخيش ـــ)
	ox تير) اوخ ـــ)
y ي ـــ	yastı پهن) ياستي ـــ)
	dayaq تكيه گاه) داياق ـــ)
z ظ، ض، ذ، ز ـــ	yazı نوشته) يازي ــــ)
	zərbə ضربه) ضربه ــــ)
	zəfar پيروزي) ظفـــر ـــ)
é' بجاي همزه و ع ساكن در كلمات دخيل ــ	ne'mət نعمت ــــ
	tə'sir تأثير ـــ