|
حالات تبديـل(تبدّلات
صوتي در كلمات زبان تركي)
تبديل، حالتي است كه يك صـدا در
مواضع مختلف كلمه، جاي خود را به صداي ديگر كه به نحوي از انحا با آن تشابه گروهي
دارد، مي سپارد. تبديل اصــوات در لهجه ها و شيوه هاي زبان تركـــي جنبه عمومي دارد
يعني هم در صائت ها و هم در صامت ها رخ مي دهد.
الف ــ تبديل صائتها
تبديل اصوات صائت ممكن است به صورت
تبديل صائت هاي پسين به صائت هاي پيشين و بالعكس، تبديل صائت هاي مستقيم به صائت
هاي منحني و بالعكس، تبديل صائت هاي باز به صائت هاي بسته و بالعكس اتفاق افتد.
اينك در زير مثالهائي از شكل اول آن يعني تبديل صـائت هاي پســين به پيشـــين ذكر مي شود:
ــ آ
ə
<= a اَ
: قارا ــ
qara => قره ــ
qərə ، ياخا ــ yaxa
=> يخه ــ
yəxə ،
آياق ــ
ayaq
=>
اياخ ــ əyax ، ياخين
ــ yaxın => يخين ــ yəxin
، قارداش ــ
qardaş => قردش ــ qərdəş ،
آلچا ــ
alça => الچه
ــ əlçe .
ــ آ
e <=
a اِ : قايماق ــ qaymaq
=> قئيماق ــ
qeymaq
،
قايچي ــ qayçı
=> قيچي ــ qeyçi
،
قاينانا
ــ
qaynana => قئينانا ــ
qeynan
،
يايلاق ــ yaylaq
=>
ييلاق ــ yeylaq .
ــ
ı <=
i
: آجي
ــ
acı => آجي ــ
aci
، قاپي ــ
qapı
=> قاپي ــ
qapi ، ياشيل
ــ yaşıl
=>
ياشيل ــ yaşil
، ساري ــ
sarı => ساري ــ
sari .
ب ــ تبديل صامتها
تبديل صامتها
غالباً به صورت تبديل
حروف گنگ به حــــروف طنين دار و بالعكس رخ ميدهد . تبديل اصوات صامت ممكن است در
اول، وسط و آخر كلمه اتفاق بيــفتد.
1 ــ در اول كلمه :
ب ــ b
=> پ ــ p :
بوداق ــ budaq
=> پوتاخ ، پيتاخ ــ putax
، pıtax
،
بيشمك ــ bışmək
=> پيشماخ ــ pişmax ،
بيتيك ــ
bitik => پيتيك ــ
pitik.
ك ــ k
=> گ ــ g :
كچميش ــ keçmiş
=> گچميش ــ geçmiş ، كچي ــ
keçi => گچي ــ geçi ،
كشنيش
ــ kəşniş => گشنيش ــ
gəşniş .
2 ــ در وسط كلمه :
ت ــ t
=> د ــ d : مختصر ــ
müxtəsər
=> مخدصر ــ
müxdəsər شاختا ــ şaxta
=> شخده ــ
şəxdə ، دفتر ــ
dəftər
=> دفدر ــ
dəfdər .
ج ــ c
=> ش ــ ş :
قاچماق ــ
qaçmaq => قاشماخ ــ
qaşmax ، آچماق ــ
açmaq =>
آشماخ ــ
aşmax ،
بيچمك ــ
biçmək
=>
بيشماخ ــ bişmax
.
ج ــ c
=> ژ ــ j : مجلس ــ
məclis
=> مژلس ــ
məjlıs ، مجبور ــ
məcbur
=> مژبور ــməjbur ،
مجنون ــ məcnun
=> مژنون ــ məjnun
.
3 ــ در آخــــر كلمه :
د ــ d
=> ت ــ t
: آرواد ــ arvad
=> آروات ــ arvat
، بولود ــ bulud
=> بولوت ــ bulut
،
قورود ــ qurud
=> قوروت ــ
qurut ، سود ــ
süd => سوت ــ
süt .
ج ــ c
=> ش ــ ş
: آغاج ــ ağac
=> آغاش ــ ağaş ، كرپيج ــ
kərpic
=> كرپيش ــ
kərpiş ،
چكيج ــ çəkıc
=>
چكيش ــ çəkiş
، اوروج ــ oruc
=> اوروش ــ
oruş .
ق ــ q
=> خ ــ x : يارپاق ــ
yarpaq => يارپاخ ــ
yarpax ،آلماق ــ almaq
=> آلماخ ــ almax
تورپاق ــ torpaq
=> تورپاخ ــ torpax
.
ك ــ k
=> خ ــ x
: بيلمك ــ bilmək
=> بيلماخ ــ
bilmax ، دوشمك ــ
düşmək
=>
دوشماخ ــ düşmax
.
ج ــ c
=> ژ
ــ j : آج ــ
ac => آژ ــ aj
، گيج ــ gic =>
گيژ ــ gij
، گئج ــ gec
=>
گئژ ــ gej
، ساج ــ
sac => ساژ ــ
saj ، بيج ــ bic
=> بيژ ــ bij
.
پايان قسمت
ششم
ادامه دارد... |
