|
حالت
تشابه(تبدّلات
صوتي در كلمات زبان تركي)
تشابه به حالتي
اطلاق مي شود كه يك صدا بر روي صداي ما قبل يا ما
بعد خود تأثير كــــرده و آنرا به عين و يا به قرينه گروهي خود
تبديل مي كند. حالت تشابـــه بر حسب قدرت تأثير صوت عامل، شكل كامل و يا ناقص و به
اقتضاي جهت تأثــير حالت پيشين يا پسين خواهد داشت. بـــــه اين ترتيب تشابه اصوات
ممكن است به چهار شكل نمودار مي شود.
1 ــ تشابه پيشين
كامل :
در اين شكل تشابه،
صداي عامل برروي بعد از خود تأثير كرده و آنرا كاملا از نوع خود ميكند مانند:
rr
<=
rl :
قارلي ــ qarli
=>
قارري ــ qarri
،
اوزه رليك ــ üzərlik
=>
اوزه رريك ــ
üzərrik
،
جينديرلي ــ cindirli
=>
جينديرري ــ cindirri ، فرلي ــ
ferli =>
فرري ــ ferri
.
nn
<=
nd :
مندن ــ məndən
=> منن ــ
mənnən
،
سندن ــ
səndən
=> سنن ــ
sənnən
،
ئوزوندن ــ
özündən
=> ئوزوننن ــ özünnən
،
سوزوندن ــ sözündən
=> سوزوننن ــ
sözünnen ،
گلندن ــ gələndən
=> گلنن ــ
gələnnən
.
nn
<= nl
: آيدينليق ــ
aydınlıq
=> آيديننيق ــ aydınnıq
،
يامانليق ــ yamanlıq
=> ياماننيق ــ yamannıq
،
ياوانليق ــ
yavanlıq =>
ياواننيق ــ yavannıq .
ss
<= st
: ايستي ــ
isti =>
ايسسي ــ issi
، توستو ــ tüstü
=> توسسي ــ
tüssi .
2 ــ تشابه پيشين
ناقص :
در اين شكل تشابه،
صداي عامل بر روي صداي بعد از خود تأثير كرده ولي چون نمي تواند آنرا به عين خود
تبديل كند، به آواي قرين خود تبديل مي كند. مانند:
td
<=
tl
: غيرتلي ــ ğeyrətli
=> غيرتدي ــ
ğerrətdi
، كتلر ــ kətlər
=> كتدر ــ
kətdər
،
آرواتلار ــ arvatlar
=> آرواتدار ــ arvatdar
.
mn
<= md
: آخشامدان ــ axşamdan
=> آخشامنان ــ axşamnan
، ديليمدن ــ dilimdən
=>
ديليمنن ــ dilimnən
،
ايشيمدن ــ işimdən
=> ايشيمنن ــ
işimnən
.
3 ــ تشابه پسين
كامل :
در اين حالت صداي
عامل به صداي ما قبل خود تأثير
كرده و آنرا به عين خود تبديل مي
كند. مانند:
ll
<=
rl :اوينارلار ــ oynarlar
=> اويناللار ــ
oynallar ، اكيرلر ــ
əkirler
=> اكيللر ــ əkiller
،
تاپيرلار ــ tapırlar
=> تاپيللار ــ tapıllar
.
mm
<= nm
: يانماز ــ yanmaz
=> يامماز ــ yammaz
، قانماز ــ qanmaz
=> قامماز ــ
qammaz ،
دولانماق ــ dolanmaq
=> دولامماخ ــ dolammax
.
4 ــ تشابه پسين
ناقص :
در اين نوع تشابه
نيز صداي عامل، صداي ما قبل خود
را به عين خود نمي تواند تبديل كند و به آواي قرين خود تبديل مي كند. مانند:
mb
<= nb
: سنبل ــ sünbül
=> سمبل ــ
sümbül ، آنبار ــ
anbar =>
آمبار ــ ambar ،
شنبه ــ şənbə
=> شمبه ــ
şəmbə
.
پايان قسمت هفتم
ادامه دارد... |
